Sebze Fidesi Yetiştiriciliği

Kaliteli fide ile üretime başlamak hem verimi artıracak hem de kaliteli ürün elde etmemizi sağlayacaktır.Yetiştirdiğimiz diğer ürünlerle sebze üretimini karşılaştırdığımız zaman;
- Sebzecilik çoğu üründen daha karlıdır.
- Daha az işçilik ve daha az yatırım masrafı gerektirmektedir.
- Hasat dönemi uzun olduğu için ürün yetiştikten sonra çoğu sebze türlerinde 3-5 günde bir ürün satılabilmekte yani 3-5 günde bir para alınabilmektedir.
- Küçük alanlardan önemli gelirler elde edilebilmektedir.
- Bazı özel fide yetiştirme teknikleri kullanıldığı taktirde erken turfandacılık iklim şartlarının uygunluğu ve sonbahar soğuklarından korunma teknikleri uygulandığında çoğunlukla geç turfandacılık yapılabilmektedir.
Sebze türleri yetiştirme şekillerine göre farklılık gösterirler.Soğuk ve sıcağa karşı hassas olmayan sebzelerin tohumları direk olarak tarlaya ekilir.Bu sebze türleri;havuç,maydanoz,ıspanak ve bezelyedir.Fide ile üretimi yapılan sebzeler ise;domates,biber,patlıcan,lahana ve karnabahardır.

YASTIK NEDİR: Sebze fidelerinin yetiştirildikleri özel yerlere yastık adı verilmektedir. Domates, biber ve patlıcan gibi sebzelerde erken ürün çıkarabilmek ve ilkbahar donlarından korunabilmek için yastıklarda fide yetiştirilip ilkbahar soğukları geçtikten sonra fideleri tarlaya dikerek önemli ölçüde erkencilik ve yıl boyunca alınan ürün toplamında bir artış sağlanır. Fide üretiminde en uygun ve ucuz yöntem sıcak yastıklarda fide üretimidir.

SICAK YASTIK EBATI: 1.20m en, 3-5-10m boy

HARÇ HAZIRLAMA: 
a) 1/3 elenmiş yanmış ahır gübresi
b) 1/3 elenmiş toprak
c)1/3 elenmiş dere kumu
d) 1.20x5x10 yastık için 200gr ticaret gübresi (0,2-0,5kg/m3)
Hazırlanan harç mantari hastalık ve ot tohumlarına karşı ilaçlanarak dezenfekte edilmiş olmalıdır.

YASTIĞIN YÖNÜ: Yastıklar hakim rüzgar yönü kapatılarak kuzey tarafı kapalı olmalı ve güney veya güney batıya hafif meyilli olmalıdır.

YASTIĞA TOHUM EKİMİ: Sıcak yastıklarda ilk gün sıcaklık 80 dereceye kadar çıkabilir. Bir hafta sonra yastık sıcaklığı normal ekim sıcaklığına ulaşır.(Normal ekim sıcaklığı 20-30 dereceler arasıdır.) Tohumlar 8-10-12cm aralıklarla açılan çizgilere ekilir ve tohumların üzeri 0,5-1cm harç tabakası gelecek şekilde çizgiler iki yandan kapatılır. Tahta tokmaklarla hafifçe bastırılarak ince süzgeçli kovalarla sulanır. Sebze tohumlarının çimlenme sıcaklıkları şöyledir:
--Domates 10-12 dereceden fazla,
--Biber 15 dereceden fazla,
--Patlıcan 19 dereceden fazladır.

FİDELİKTE BAKIM: Sebze türlerine göre tohumlar 7-15 gün içinde çimlenirler. Fidelerin iyi bir gelişme gösterebilmeleri için tohum ekiminden itibaren bakımlarına çok dikkat ve özen gösterilmesi gerekmektedir. Fidelikte yapılacak bakım işleri arasında sulama, yabani otları ayıklama, havalandırma, hastalık ve zararlılarla mücadeledir.

ŞAŞIRTMA: Fidelerde ilk yapraklar çıktığı devrelerde seyreltme işlemi yapılır ve kök boğazları sterilize edilmiş harçlarla doldurulur. Fideler 2-3 yapraklı oldukları devre şaşırtma için en uygun zamandır. Bu devreye çimlenmeden 10-14 gün sonra gelirler. Fidelerin yastıklarından alınmadan önce dış koşullara alıştırılmaları gerekir. Yetiştirilme yerlerinde nekadar dikkat edilirse edilsin normale nazaran daha narin yapılıdırlar. Fidelerin fazla sarsılmadan ve dış koşullara kolayca uyum sağlayabilmeleri amacıyla dikimden 7-10 gün önceden başlayarak üstleri örtülmez, suları daha kısıtlı verilerek fidelerin pişkinleşmeleri sağlanır. Bu işlem fidenin kuvvetlendirilmesini sağlar. Şaşırtmadan önce yastıktaki fideler bol su ile sulanır. Şaşırtma zamanı ilk yaprakların tam gelişmelerini tamamladıkları ve yere paralel duruma geldikleri zaman en uygun zamandır. Bu dönem çimlenmeden 10-14 gün sonradır.

FİDELERİN TARLAYA TAŞINMASI: Fideler genellikle 15-20cm boylandıklarında dikime hazır demektir. Fideler ister topraklı ister topraksız olsun bir akşam önceden iyice sulanır. Ertesi gün fidelerin kolayca çıkması sağlanır. Fidelerin tarlaya dikilmesi bulutlu ve serin günlerde yapılır. Fidelerde dikim yaparken sıra arası 80-125cm sıra üzeri 50-80cm olacak şekilde işaretlenen ve açılan çukurlara fidelerin kökleri aşağı doğru gelecek şekilde yerleştirilip hafifçe bastırılarak köklerin toprakla teması sağlanır.Daha sağlıklı ve kaliteli ürün, pazar değeri yüksek ürün elde etmek için ve ülkemizde yoğun olarak kullanılan pestisitlerin sınırlandırılması için bombus arıları bir şans olup, kullanılması gereklidir…Seralar içerisinde ve dış ortamda döllenmeyi sağlayıcı böceklerin ve hava hareketlerinin bulunmayışı, bu böceklerin aktif olarak çalıştıkları dönemler ile tarımsal üretimin eş zamanlı olmaması ve sera içerisinde yoğun pestisit kullanımı gibi nedenlerle üreticiler üretim için partenokarpik çeşitleri veya büyüme düzenleyicileri kullanmaktadır.
Seradaki sebzelerde özellikle domates çiçeklerinde tozlaşma oranına çok önem vermek gereklidir. Bilindiği gibi geek meyve verimi gerekse meyve oluşumu her şeyden önce, sağlıklı bir tozlaşmayı izleyen döllenme olayına bağlı olarak gerçekleşir. Tozlaşma olayı ile döllenme arasındaki gelişme şu şekildedir.
-Polen tozlarının oluşumu,
-Polen tozlarının serbest hale geçmesi ve dağılması,
-Polen tozlarının stigmaya ulaşması ve tozlaşması,
-Polen tozlarının çimlenmesi ve stile geçmesi,
-Polen tüpünün yumurtalığa ulaşması,
-Döllenme olayının gerçekleşmesi.

Bu olay zincirinin tam oluşması halinde düzgün meyve elde edilir. Sebzelerde olumsuz koşullarda döllenmeyi sağlamak için çeşitli uygulamalar yapılmaktadır. Bunlar hormon kullanımı, vibrasyonla sallama tekniği, arı kullanımıdır. Hormon kullanımı en fazla uygulanan metot olmakla birlikte sakıncaları da mevcuttur. Hormon uygulaması sonucunda bitkilerde partenokarpik gelişme olmakta, tohum teşekkül etmeden meyve oluşmaktadır. Hormon kullanılarak yetiştirilen meyveler genellikle daha iri olmasına karşın meyve eti kalınlığı az ve içinde boşluk olması nedeniyle meyve ağırlığı ve meyve yoğunluğu daha az olmaktadır.
Hormon aşırı dozda uygulanırsa; meyve şekli bozulur, meyve kalitesinin düşmesine neden olmakta, pazarlanma şansı azalmaktadır. Tüketici bozuk şekilli meyveleri ve sağlığa zararlı maddeler içerdiği düşüncesiyle nedeniyle bunları satın almamaktadır.
Sebze yetiştiriciliğinde tozlaşmaya yardım amacıyla arılardan yararlanılmaktadır. Ülkemizde 1950’lerde bal arısı kullanılarak ilk defa başlayan bu süreç bombus arılarının kullanımı ile yoğun bir şekilde sürmektedir. Dünyada yaklaşık 400 kadar bombus arısı türü saptanmıştır. Bombus arıları, yabani arılar içinde iri yapıları, tüyleri ve göz alıcı renkleriyle dikkat çekerler. En fazla yetiştirilen ve kullanılan türü Bombus terrestris’dir. Bombuslar ilk kez ülkemize 1993 yılında girmişdir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının 1997-1998 yıllarında bombus üretiminin Türkiyede yapılması koşuluyla ithalatına izin vermesiyle bombusların polinatör (tozlayıcı) olarak kullanımı artmıştır. Bombus arıları bu aşamada beklenenden çok fazla ilgi görmüş ve benimsenmiştir.
Yapılan çok sayıda araştırma sonucuna göre tozlaşma ve verim üzerine bal arıları ve bombus arıları ve değişik yöntemler karşılaştırılmış; bombus arılarının bal arısı ve diğer tekniklerden daha etkili ve başarılı oldukları, verimi büyük oranda artırdığını ve üretim girdilerini azalttığı tesbit edilmiştir.

Bombus arılarının bu noktada başarılı olmalarının nedenleri şunlardır;
-Bombuslar bitki çiçeklerini bal arılarına göre daha sıklıkla ziyaret ederler, daha sadıktırlar ve haberleşme sistemleri çok gelişmişdir.
-Bal arıları Ocak- Nisan ayları arası aktifdirler, bombuslar bütün yıl aktifdir.
-Düşük sıcaklıklarda aktifdirler, 4-5 o C’ nin üzerinde çalışabilirler.
-Düşük ışık yoğunluğunda çalışabilirler.
-Dilleri bal arısına göre daha uzun olup, ağır oldukları çiçeği daha iyi vibrate ederler.
-Bombus arıları bir uçuşta 400 domates çiçeğinde tozlaşma yapabilir, 1 dakikada 10-20 çiçeği ziyaret edebilir.
-Bir işçi arı kış döneminde 3 gün boyunca serada 10 dekarlık bir alanda 20,000 çiçekte tozlaşma yapabilir.
Bombuslar için hafif, iki bölmeli kartondan yapılmış kovanlar kullanılır. Kovan seraya 0,5-1 m. yükseğe doğrudan güneş ışığından korunacak şekilde yerleştirilir. 1000-3000 m2 büyüklükteki bir domates serasına 50-60 işçili bir kovan yeterlidir. Bir kovanın ömrü yaklaşık 6-8 haftadır.
Çiçeklenme başlangıcında kovan seraya konur, 4-7 gün sonra arılar tozlanmaya yardımcı olmaya başlar. Bal arıları gibi hastalıklardan etkilenmez ve birbirine bulaştırmazlar.Tarımsal ilaçlama yapılacaksa kovanlar hava karardıktan sonra yerinden alınıp, ilaçlamanın tesiri geçince yerine tekrar getirilmelidir. Sera içerisinde yapılan yüksek dozlardaki CO2 gübrelemesi de bombuslar için zararlıdır.
Bombus arısı kullanımı hızla yaygınlaşmaktadır. Yoğun pestisit kullanımı bombus arısı kullanımını sınırlamaktadır. Bazı üreticiler de bombus arısının önemini tam kavrayamamışlardır. Daha sağlıklı ve kaliteli ürün, pazar değeri yüksek ürün elde etmek için bombus arıları kullanılmalıdır